MODERASI PEMAHAMAN HIRARKI MAQĀSHID AL-SYARĪʻAH DALAM FIKIH PANDEMI PERSPEKTIF FIQH AL-AWLAWIYYĀT STUDI FATWA MUI


Siti Hajar(1), Ahmad Zaeni(2*)

(1) Universitas Muhammadiyah Cirebon, Indonesia
(2) Universitas Muhammadiyyah Cirebon, Indonesia
(*) Corresponding Author

Abstract


The controversy about the al-Maqâshid al-Dlarûriyyah al-Khams hierarchy has an effect on the understanding of the Maqâshid al-Syarî'ah hierarchy in the MUI version of the Fiqh Pandemic, especially the fatwa on congregational and Friday prayers in mosques. In dzahir, the fatwa prioritizes hifdz al-nafs over hifdz al-dîn, while the majority of scholars are of the opinion that hifdz al-dîn occupies the highest hierarchy. This research aims to reveal a moderate understanding of the Maqâshid al-Syarî'ah hierarchy in Fiqh Pandemic from the perspective of Fiqh al-Awlawiyyât. This research is qualitative by using Istiqrâ̕, Muqâranah and Tawtsîqî methods. The results of this study are: first, the al-Tarjîh rule used by the theocentric group allows for a middle way to bring together views between theocentric and anthropocentric groups in determining the Maqâshid al-Syarî'ah hierarchy; second, Fiqh al-Awlawiyyât is a comprehensive instrument to determine the Maqâshid al-Syarî'ah hierarchy in Pandemic Fiqh, because it accommodates the rules of al-Tarjîh, Fiqh al-Muwâzanah and Fiqh al-Taisîr wa Raf' al-Haraj, even in harmony with Fiqh al-̒Adzâr through Qiyâs Awlawî; third, Fiqh al-Awlawiyyât becomes a middle ground for the controversy between theocentric and anthropocentric groups in the context of the Maqâshid al-Syarîʻah hierarchy. In conclusion, the Maqâshid al-Syarî'ah hierarchy in Pandemic Fiqh with the priority of hifdz al-nafs over hifdz al-dîn is set moderately by using Fiqh al-Awlawiyyât.

Kontroversi tentang hirarki al-maqāshid al-dlarūriyyah al-khams berpengaruh pada pemahaman hirarki Maqāshid al-Syarī’ah dalam Fikih Pandemi versi MUI, khususnya fatwa tentang shalat Jama’ah dan Jum'at di masjid. Secara dzahir, fatwa tersebut mendahulukan hifdz al-nafs atas hifdz al-dīn, sedangkan Jumhūr ulama ber­pendapat bahwa hifdz al-dīn menempati hirarki tertinggi. Kajian ini bertujuan untuk meng­ungkap pemahaman moderat tentang hirarki Maqāshid al-Syarī’ah dalam Fikih Pandemi perspektif Fiqh al-Awlawiyyāt. Penelitian ini bersifat kualitatif dengan menggunakan metode Istiqrâ̕, Muqāranah dan Tawtsīqī. Hasil penelitian ini adalah: pertama, kaidah al-Tarjīh yang digunakan kelompok teosentris memungkinkan adanya jalan tengah mempertemukan pandangan antara kelompok teosentris dan antropo­sen­tris dalam penentuan hirarki maqāshid al-syarī’ah; kedua, Fiqh al-Awlawiyyāt merupakan instrumen komprehensif untuk menentukan hirarki Maqāshid al-Syarī’ah dalam Fikih Pandemi, karena ia mengakomodir kaidah al-Tarjīh, Fiqh al-Muwāzanah dan Fiqh al-Taisīr wa Raf' al-Haraj, bahkan selaras dengan Fiqh al-A’dzār melalui Qiyās Awlawī; ketiga, Fiqh al-Awlawiyyāt menjadi jalan tengah bagi kontroversi antara kelompok teosentris dan antroposentris dalam konteks hirarki Maqāshid al-Syarīʻah. Kesimpulannya, hirarki Maqāshid al-Syarī’ah dalam Fikih Pandemi dengan prioritas hifdz al-nafs daripada hifdz al-dīn ditetapkan secara moderat dengan menggunakan Fiqh al-Awlawiyyāt.


Keywords


maqâshid al-syarî’ah hierarchy; fiqh al-awlawiyyât; MUI fatwa; hifdz al-dîn, hifdz al-nafs.

Full Text:

PDF

References


̒Abdurrahman ibn Ibrâhîm al-Maqdîsî, Bahâ̕uddîn. 1971. Al- ̒Uddah Syarh Al- ̒Umdah, Ta’lîq Abû ‘Abdirrahman Shalah bin Muhammad bin ‘Uwaidlah, Vol. 1, Beirut: Dar al-Kutub al-‘Ilmiyyah.

‘Abd al-Wahhâb al-Bâhitsîn, Ya’qûb. 2001. Raf’ al-Haraj fî al-Syarî’ah al-Islâmiyah, Riyâdl: al-Mamlakah al-‘Arabiyah al-Su’udiyah.

Achmad Qatadah, Hudzaifah. 2020. Covid-19: Tinjauan Maqasid al-Shariah Terhadap Penangguhan Pelaksanaan Ibadah Salat Di Tempat Ibadah (Hifdz al-Nafs Lebih Utama Dari Hifdz al-Din?), Salam Jurnal Sosial Budaya Syar’i, Vol. 7, ( 7), 659-672. DOI: 10.15408/sjsbs.v7i7.15676.

Ahmad al-Mubayyadl, Muhammad. 2004. Mashlahah Hifdz al-Nafs fî al-Syarî’ah al-Islâmiyah, Kairo: Muassasah al-Mukhtâr li al-Nasyr wa al-Tauzî ̒.

Âmidî, Al. tt. Al-Ihkâm fî Ushûl al-Ahkâm, Ta ̒lîq ̒Abd al-Razzâq ‘Afîfî, Vol. 4, Dâr al-Shumay’a.

Anindya Pramesi, Nirmalasanti dan Nazarudin. 2020. Implementasi Maqashid Syari’ah dalam Menghadapi Wabah Covid-19, Medina-Te : Jurnal Studi Islam, Vol. 16 (1), 1-11.

Anshârî, al, Farîd. 1997. Abjadiyyât al-Bahts fî ̒Ulûm al-Syar ̒yyah, Dâr al-Baidlâ̕: Mathba’ah al-Najah al-Jadîdah.

Asnawî, al, tt. Nihayah al-Sûl fî Syarh Minhâj al-Ushûl, Vol. 4, ‘Âlam al-Kutub.

‘Athiyyah, Jamâluddîn. 2001. Nahw Taf’il Maqâshid al-Syarî ̒ah, Dimasyq: Dâr al-Fikr.

Auladi, Akrom. 2020. Kuasa Pengetahuan Masyarakat dan Analisis Hirarki Maqasid Syari’ah terhadap Fatwa MUI Tentang Pencegahan Penyebaran Covid-19, Jurnal Syari’ati, Vol. 6, (1), 31-42. DOI: https://doi.org/10.32699/syariati.v6i01.1259

Bâd Syah, Amîr. tt. Taisîr al-Tahrîr, Vol. 3, Makkah: Dâr al-Bâz.

________, Amîr. tt. Taisîr al-Tahrîr, Vol. 4, Makkah: Dâr al-Bâz.

Al-Badakhshî. 2001. Manâhij al- ̒Uqûl fî ̒Ilm al-Ushûl, vol. 3. Beirût: Dâr al-Fikr, 2001.

Fatwa MUI Nomor 14 tahun 2020 perihal Penyelenggaraan Ibadah dalam Situasi Terjadi Wabah Covid 19, 8-9.

Fatwa Nomor 28 tahun 2020 tentang Panduan Takbir dan Shalat ‘Idul Fitri Saat Pandemi Covid 19.

Fatwa Nomor 31 tahun 2020 tentang Penyelenggaraan Shalat Jum’at dan Jama’ah untuk Mencegah Penyebaran Covid 19.

Al-Gazâlî. tt. al-Mustashfâ min ‘Ilm al-Ushûl, tahqîq Ahmad Zakî Hammâd, Kairo: Sidra.

Hasanudin, Fuat. 2019. Ijtihad Maqashidi: Metodologi dan Kontekstualisasi Hukum Islam di Indonesia (Studi Fatwa-Fatwa Majelis Ulama Indonesi), Al-Mawarid Jurnal Syari’ah dan Hukum, Vol. 1, (2), 134-152.

https://covid19.who.int/table/, diakses 03-02-2022.

Ibn Amîr al-Hâjj. 1999. Al-Taqrîr wa al-Tahbîr ̒alâ Tahrîr al-Imâm al-Kamâl ibn al-Hamâm, Vol. 3, Beirût: Dâr al-Kutub al- ̒Ilmiyyah.

Ibn Badrân. 1995. Nuzhah al-Khâthir al- ̒Âthir, Vol. 1, Beirût: Dâr Ibn Hazm.

Ibn Gânim al-Sadalanî, Shâlih. 1416 H. Shalah al-Jamâ’ah Hukmuhâ wa Ahkâmuhâ wa al-Tanbîh ̒alâ Mâ Yaqa’u fîhâ min Bida ̒ wa Akhthâ̕, Riyâdl: Dâr Balansiyah.

Ibn al-Hâjib. 1985. Muntahâ al-Ushûl wa al-Amal, Beirût: Dâr al-Kutub al- ̒Ilmiyyah.

Jauhari, Nashrun. 2016. Fiqh Prioritas Sebagai Instrumen Ijtihad Maqasidi Perspektif Yusuf al-Qaradawi dan Urgensinya di Era Kontemporer, Maraji’ Jurnal Studi Keislaman, Vol 3, (1), 132-162.

Karbûlî, al, ‘Abd al-Salâm. 2008. Fiqh al-Awlawiyyât fî Zhilâl Maqâshid al-Syarî’ah al-Islâmiyyah, Dimasyq: Dâr al-Thaibah.

Laknâwî, al, Nidzâm al-Dîn. 2002. Fawâtih al-Rahamaut bi Syarh Musallam al-Tsubût, Vol. 2, Beirût: Dâr al-Kutub al- ̒Ilmiyyah.

Majîd Muhammad al-Sûsah, al, Abd. 2004. Fiqh al- muwâzanât fî al-Syarî’ah al-Islâmiyah, Dubai: Dâr al-Qalam.

Mukhtâr al-Khâdimî, Nûr al-Dîn. 2001. ‘Ilm al-Maqâshid al-Syar’iyyah, Riyâdl: Maktabah al-‘Ubaikân.

Mustaqim, Abdul, “Argumentasi Keniscayaan Tafsir Maqashidi Sebagai Basis Moderasi Islam”, Pidato, Pengukuhan Guru Besar Bidang Ulumul Quran pada Fakultas Ushuluddin dan Pemikiran Islam Universitas Islam Negeri (UIN) Sunan Kalijaga, Yogyakarta, 16 Desember 2019.

Muta’ali, Abdul. 2020. Fiqh Covid-19 Fleksibilitas Ibadah dan Sosial Saat Pandemi Corona Berdasarkan Quran Sunnah dan Analisis Semantik Pragmatik, Depok: Rajawali Pers.

Nurkholis, Moch. 2021. Fikih Maqâshidî dalam Fatwa Majelis Ulama Indonesia tentang Penggunaan Vaksin Covid-19 Produk Astrazeneca, Tribakti: Jurnal Pemikiran Keislaman, Vol 32 (2), 315-332. DOI: https://doi.org/10.33367/tribakti.v32i2.1741.

Qaradawi, al. 1996. Fî Fiqh al-Awlawiyyât Dirâsah Jadîdah fî Dlaw` al-Qur’ân wa al-Sunnah, Kairo: Maktabah Wahbah.

Qarâfî, al. 2004. Syarh Tanqîh al-Fushûl fî al-Ikhtishâr fî al-Ushûl, Beirût: Dâr al-Fikr.

Râzî, al. tt. Al-Mahshûl fî ̒Ilm al-Ushûl, tahqîq Thâhâ Jâbir Fayyâd al- ̒Alwânî, Vol. 5, Mu̕assasah al-Risâlah.

Sa’d al-Yûbî, Muhammad. 1998. Maqâshid al-Syarî ̒ah al-Islâmiyyah wa ̒Alâqatuhâ bi al-Adillah al-Syar ̒iyyah, Riyâdl: Dâr al-Hijrah li al-Nasyr wa al-Tauzî ̕.

Saeful, Achmad. 2020. Menelaah Kembali Fatwa MUI tentang Penyelenggaraan Ibadah dalam Situasi Terjadi Wabah Covid-19, Jurnal Syar’ie, Vol. 3, (2), 152-171.

Sa’id Ibn Nâshir al-Tsatsarî. 2005. Al-Ushûl wa al-furû ̒ Haqîqatuh wa al-Farq bainahumâ wa al-Ahkâm al-Muta’alliqah bihimâ, Riyâdl: Dâr Kunûz Ysybiliya.

Shabrî, Mas ̒ûd. 2020. Fatâwâ al- ̒Ulamâ̕ Haul Fairûs Kûrûna, Kairo: Dâr al-Basyîr.

Shalih Muhsin al-Syâmî, ̒Abd al-Raqîb. 2019. Fiqh al-Taisîr fî al-Syarî ̒ah al-Islâmiyyah Ta̕shilâ wa Thathbîqâ, Kwait: Wuzârah al-Awqâf wa al-Syu̕ûn al-Islâmiyyah.

Shodiq, Shubhan. 2020. Penanganan Covid-19 Dalam Pendekatan Kaidah Fikih dan Ushul Fikih (Analisis Kebijakan Pembatasan Sosial Berskala Besar Di Bidang Keagamaan), Jurnal Al-Adalah, Vol. 3, (2), 100-122. DOI: 10.35673/ajmpi.v5i2.743.

Supena, Ilyas. 2021. Konstruksi Epistemologi Fikih Pandemik: Analisis Fatwa-Fatwa MUI, al-Manâhij: Jurnal Kajian Hukum Islam, Vol. 15, (1), 121-136. DOI: https://doi.org/10.24090/mnh.v15i1.4203.

Al-Syatibi. 1997. Al-Muwâfaqât fî Ushûl al-Syarî’ah, ta’lîq Abu ‘Ubaidah Masyhûr Ibn Hasan Alu Salmân, Vol. 1. Al-Mamlakah al-‘Arabiyah al-Su’udiyah: Dâr ibn ‘Affân.

Thâhir ibn ̒Âsyûr, al, Muhammad. 2011. Maqâshid al-Syarî ̒ah al-Islâmiyyah, Beirût: Dâr al-Kitâb al-Bannânî.

Tim Kerja Kementrian Dalam Negeri Untuk Dukungan Gugus Tugas Covid-19. 2020. Pedoman Umum Menghadapi Pandemi Covid-19 Bagi Pemerintah Daerah; Pencegahan, Pengendalian, Diagnosis dan Manajemen, Jakarta: Kementrian Dalam Negeri.

Zakariyah, Habeebullah, Turki Obaid Al-Marri dan Bouhedda Ghalia. 2020. Ighlâq al-Masâjid Man’an li intisyâr Fayrûs Corona Dirâsah Tahlîliyah fî Dhaw’ Maqâshid al-Sharî’ah, al-Ihkam: Jurnal Hukum dan Pranata Sosial, Vol. 15, (2), 327-350. DOI: http://dx.doi.org/10.19105/al-lhkam.v15i2.4018.

Zarkasyî, al. 1992. Al-Bahr al-Muhîth fî Ushûl al-Fiqh, ed.: ̒Abd al-Sattâr, V0l. 5, Kwait: Wuzârah al-Awqâf wa al-Syu̕ûn al-Islâmiyyah.




DOI: https://doi.org/10.15575/as.v24i1.16930

Refbacks

  • There are currently no refbacks.


Copyright (c) 2022 Siti Hajar, Ahmad Zaeni

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.

Asy-Syari'ah is Indexed By:

 

Lisensi Creative Commons

This work is licensed under a Creative Commons Atribusi-BerbagiSerupa 4.0 Internasional.

 

View My Stats